فرض کنید در حال اجرای یک پروژهی ساختمان هستید و برای این کار از بانک، درخواست وام کردهاید. برای دریافت اقساط مختلف وام، با این سوال مواجه میشوید که پروژه در چه مرحلهای است؟ حال این رویکرد را به یک فناوری تعمیم دهید؛ برای جلب سرمایهگذار یا خریدار، قطعا باید پاسخ دهید که فناوری شما در چه مرحلهای از بلوغ یا آمادگی برای استفاده در شرایط واقعی است. شاخص سطح آمادگی فناوری (Technology Readiness Level: TRL) مراحل آمادگی یک فناوری را برای استفاده در محیط واقعی، نشان میدهد. این سیستم در دهه 1970 میلادی توسط ناسا ابداع شده و تکامل یافته است. سطوح آمادگی فناوری، نوعی سیستم اندازهگیری است که برای ارزیابی سطح بلوغ یک فناوری خاص استفاده شده و در آن، بر اساس پیشرفت پروژه، رتبهبندی TRL به آن اختصاص مییابد. 9 سطح آمادگی فناوری وجود دارد که TRL1 کمترین و TRL9 بالاترین است.
سطوح آمادگی فناوری (TRL)
سطح TRL1) طرح پیشنهادی، در مرحله ایدهی اولیه بوده و تحقیقات پایهای آن در جریان است. خروجی این سطح از فناوری معمولاً به صورت مقالههای علمی است.
سطح TRL2) مسیر کاربردی شدن فناوری طی شده است؛ مثلاً ایده ثبت شده و مدلسازی کاربردی آن انجام شده است.
سطح TRL3) طرح، مورد اعتبارسنجی قرار گرفته و به صورت تئوری در قالب مدلسازی مورد ارزیابی قرار گرفته و موفق بوده است.
سطح TRL4) نمونهی اولیه یک فناوری برای آزمون در آزمایشگاه، ساخته شده؛ اما هنوز آزمونهای لازم را نگذرانده است.
سطح TRL5) نمونهی اولیهی ساخته شده، آزمونهای آزمایشگاهی را با موفقیت گذرانده و آماده است تا در محیط نزدیک به محیط واقعی، مورد آزمون قرار گیرد.
سطح TRL6) نمونهی اولیهی ساخته شده و آزمونها را در شرایط نزدیک به محیط واقعی با موفقیت گذرانده است.
سطح TRL7) نمونه، آمادهی بهکارگیری در محیط واقعی و فضای عملیاتی است که به آن شرایط پایلوت گفته میشود.
سطح TRL8) در این مرحله، محصول در محیط واقعی، موفق به کار شده و از عملکرد آن اطمینان کسب شده و آماده بهرهبرداری تحت وضعیتهای مختلف است. در این مرحله ارزیابی و تستهای نهائی پایان یافته و فناوری در قالب یک سامانهی قابل اجرا درآمده است.
سطح TRL9) در این گام، محصول در مرحله آزمون عملیاتی کامل، موفق عمل کرده است. به عبارتی دیگر، عملکرد فناوری مربوطه در وضعیتهای شبهبحران و عملیاتی کامل اثبات شده است و محصول مورد بهرهبرداری تحت شرایط واقعی در سطح تولید انبوه میباشد.
شاخص TRL یا مرحلهی آمادگی یک فناوری در هنگام ارزشگذاری و جلب سرمایهگذاران، واجد اهمیت بسیار است. مراحل ابتداییتر، میتواند حاکی از ریسک بالا برای سرمایهگذاری و یا بهکارگیری آن فناوری برای توسعه محصول باشد.